Coğrafyanın Detayları: Türkiye’deki Kıyı Tipleri ve Özellikleri
Coğrafya biliminin odağından biri olan kıyı tipleri, dünyada bulunan kıyı tiplerinin incelenerek, bölgeye olan etkilerinin ortaya çıkarılmasını içerir. Bu etkiler, yerleşim yerlerinde, ticarette, iklimde, bitki örtüsünde ve hatta bölgede yaşayan insanların özelliklerinde bile belirgin bir etkiye sahiptir.
Türkiye’deki kıyı tipleri, ülkemizin üç tarafının denizlerle çevrili olmasından dolayı oldukça çeşitlidir. Kıyı tiplerinin oluşumunda en etkili olan durum konumlarıdır. Türkiye’de gözlemlenen kıyı tipleri şu şekildedir:
Boyuna kıyı tipi
Enine kıyı tipi
Ria kıyı tipi
Dalmaçyalı kıyı tipi
Türkiye’de gözlemlenen bu kıyı tiplerinin kendilerine özgü belirli özellikleri vardır.
Boyuna Kıyı Tipi
Ülkemizde de görülen boyuna kıyı tipi, dağların kıyıya paralel olarak uzandığı alanlarda gözlemlenir. Türkiye’de Akdeniz ve Karadeniz de boyuna kıyı tipine rastlanır. Bu bölgelerde iç kesimlere ulaşım daha zor olabilmektedir. Girinti ve çıkıntılar azdır.
Doğal liman sayısı fazla değildir. Oldukça fazla falez oluşumu vardır. Aynı zamanda kıyı kesimleri ile iç kesimler arasında özellikle bitki örtüsü dâhil olmak üzere çeşitli farklılıklar bulunmaktadır.
Enine Kıyı Tipi
Dağların kıyı kesimlerine dik olarak uzandığı yerlerde yaygın olarak görülen bir kıyı tipidir. Girinti ve çıkıntıların fazla olması nedeniyle doğal limanlar da sayıca artmaktadır. İç kesimlere ulaşım oldukça kolaydır. İç kesimler ile kıyı kesimleri arasındaki farklar daha az belirgindir. Kıyının iklimi, iç kesimlerde de devam etmektedir.
Ria Kıyı Tipi
Daha önce oluşan bir akarsu vadisinin deniz altında kalmasıyla oluşan kıyı tiplerine verilen addır. Ülkemizdeki boğazlar, ria kıyı tipine iyi birer örnek teşkil etmektedir.
Dalmaçya Kıyı Tipi
Kıyıya paralel uzanan dağların kıyı kesimlerinin su altında kalmasıyla oluşan Dalmaçya kıyı tipi, Türkiye’de Kaş ve Fethiye arasında gözlemlenmektedir. Ülkemizde en az gözlemlenen kıyı tipidir.
Türkiye’deki kıyı tipleri arasında en fazla olanı boyuna kıyı tipidir. Hem Karadeniz hem de Akdeniz kıyılarında gözlemlenen boyuna kıyı tiplerinden sonra ise enine kıyı tipi daha geniş bir alana yayılmıştır.
Kıyı tiplerinin bölgenin yaşam koşulları, ekonomisi, turizm sektörü, bitki örtüsü gibi pek çok alana etkileri mevcuttur. Bu yüzden coğrafya bilimini inceleyen kişiler, bu etkileri araştırarak sonuçlara varmaktadır. Ayrıca, bu etkiler arasındaki neden-sonuç ilişkileri de detaylıca ele alınır.
Türkiye, üç tarafının denizlerle çevrili olmasından ötürü birden fazla kıyı tipine ev sahipliği yapmaktadır. Bu durum, her bir tipin özelliklerini ve etkilerini aynı ülke üzerinde gözlemleme imkânı sunduğundan oldukça önemlidir.
